پیامدهای اجتماعی ناخواسته ­ی قطعی اینترنت در زندگی روزمره ­ی اجتماعی / یادداشتی از کامل دلپسند جامعه شناس پیرانشهری و استاد دانشگاه های تهران

[quote bgcolor=”#ffffff” arrow=”yes”]بنا به روایت مک لوهان در عصر دهکده ­ی جهانی در عصری قرار داریم که اینترنت به بخشی از زندگی روزمره­ ی ما تبدیل شده است و اصولاً برای بسیاری از مردم زندگی بدون اینترنت قابل تصور نیست[/quote]

در طی ده روز گذشته به دلیل ناآرامی­ های حاصل از اعلام گران شدن بنزین متاثر از تصمیمِ بدون ِگفتگویِ اجتماعی از قبل با مردم، اینترنت در ایران قطع شد. قطعی اینترنت مسائل و مشکلاتی زیادی را بخصوص برای صاحبان مشاغل و کسب و کارهای و تجارت به وجود آورد که عموماً ارقام بزرگی برآورد می­ شود؛ عددی حدود ۲۹۵۰ میلیارد تومان. در ضرورت اتصال به اینترنت و شبکه ارتباطی جهانی هیچ شکی نیست و عدم آن می‌تواند ضرر و زیان­ های مادی و معنوی زیادی را به وجود بیاورد. قطعی چند روزه اینترنت، نوعی توفیق اجباری برای زیست چند روزه یک زندگی بدون اینترنت بود.

انقلاب تکنولوژیک ­های اطلاعاتی و ارتباطاتی در سراسر جهان با تغییراتی در حوزه زیستی انسان‌ها هموار بوده است. این تکنولوژ یها نه تنها امکانی برای بسط توانای یها و قدرت انسان­هاست و از طرف انسان برای تغییر محیط خود مورد استفاده قرار می‌گیرد؛ بلکه خود این تکنولوژی ها نیز به مرور به تغییر دیدگاه­ ها؛ سبک‌های زندگی با رفتارهای فرد و حتی روابط خصوصی انسان ها می‌پردازد.

با گسترش اینترنت تلفن‌های همراه و ظهور شبکه‌های اجتماعی زندگی اجتماعی کنشگران ایرانی دچار تغییرات زیادی شده است. این امکانات به گسترش ارتباطات، اطلاع رسانی و خبررسانی، تسهیل ارتباطات فردی و گروهی و ارتقای آگاهی سیاسی و اجتماعی مردم کمک کردند. با این وجود اینترنت تلفن همراه و شبکه‌های اجتماعی با هم دایره­ ی نگاه مردم را به یک صفحه نسبتاً کوچک تلفن همراه محدود کردند. هر چه زمانی که در این شبکه‌ها می‌گذرد، نقطه­ ی کور دید و ذهن انسان‌ها بسط بیشتری می‌یابد و دایره دید کاهش پیدا می‌کند؛ بدین ترتیب عمده روابط بین انسان‌های اطراف دستخوش تغییر می­ شود و روابط رو در رو  و گفتگوهای واقعی کاهش پیدا کرده است.

در حوزه جامعه شناسی نظریه ای وجود دارد بنام “آزمایش‌های نقص ­کننده” هارولد گارفینگل ارایه شده است. وی بر این باور است که زندگی ما توسط قواعد و چارچوب‌های عامی هدایت می‌شود که عمدتاً مردم از آنها بی­ خبر هستند، جهت آگاهی یافتن بر این قواعد؛ آزمایش‌های نقص­ کننده لازم است که در آن محقق یکی از قواعد اجتماعی را نادیده می‌گیرد و برخوردهای دیگران را ثبت می‌کند. برای نمونه استاد دانشگاهی که اقدام به جمع ­آوری زباله‌های دانشکده می‌کند و از دید دانشجویان عجیب و غریب است یا فردی که در کلان شهر به همه سلام می‌کند و از دید دیگران قاعده­­ ی بی تفاوتی مدنی شهری را نقص کرده است.

آزمایش نقض ­کننده برای درک قواعد و چارچوب‌های زندگی در عصر شبکه‌های اجتماعی و اینترنت همراه ضروری است. قطع اینترنت پیامد ناخواسته­ ی اجتماعی همچون فرصت کنشگری در زندگی اجتماعی را مبتنی بر هم آزمایش گارفینگلی در اختیار ما نهاد؛ پس از وصل دوباره اینترنت افراد زیادی تجربه یک هفته­ ای خود را از قطع اینترنت منتشر کرده ­اند که بسیار جالب توجه است. فقدان برنامه­ ریزی برای اوقاتی که قبلاً با اینترنت پر می‌شده و سرگشتگی ناشی از آن، ارتباط بیشتر با خانواده و دوستان، مطالعه کتاب و ..انجام بازی­ های دسته­ جمعی و دورهمی، گذران وقت بیشتر در بیرون از خانه و بسیاری موارد دیگر نشان می‌دهد که اینترنت و شبکه‌های اجتماعی چگونه زندگی ما را تحت تاثیر قرار داده ­اند، اگر امکاناتی به ما داده ­اند برای ارتباط بیشتر، در عوض امکانات و فرصت‌های زیادی برای گفتگوهای اجتماعی و ارتباطات اجتماعی واقعی در زندگی اجتماعی روزمره را را هم از ما سلب کرده­ اند. قطعی اینترنت به ما یادآور شد شکل سنتی ­تر زندگی اجتماعی همچنان کارکردهای هویت بخش، انسجام بخش را داشته باشد و در راستای همبستگی‌های محلی و منطقه­ای عمل کند و چه بسا انسان‌ها در آن شکل فراموش شده­ی زندگی؛ نشاط اجتماعی جمعی را دوباره تجربه می‌کنند

قطعی اینترنت زیان‌های زیادی به لحاظ اقتصادی و دسترسی اطلاعاتی که حق همه ­ی شهروندان است در پی داشته است؛ امری که جامعه ایرانی امیدوار است در بستر امنیت منجر به تکرار نشود، اما قطعی اینترنت یادآور شد که پیامدهای اجتماعی ناخواسته رویدادهای قطع روال عادی در زندگی مبتنی بر بستر اینترنت، می‌تواند رجعت دوباره به گذران وقت در جهان واقعی باشد تا جهان مجازی؛ اینبار خودمان هر از گاهی اینترنت را خاموش کنیم. زندگی واقعی بستر کنش‌های جمعی با فرصت گفتگوهای جمعی و شکل گیری گفتمان‌های واقعی زندگی اجتماعی است