ماموستا قادر کوردی: هیمن چهارچوب تنگ محفل شاعران و ادیبان را درنوردیده است.

امروز کیست کە نام هێمن موکریانی را شنیده و با گوشەای از اشعار وی آشنا نباشد./هیمن چهارچوب تنگ محفل شاعران و ادیبان را درنوردیده است.

یادداشتی از ماموستا قادر کوردی

سالروز درگذشت شاعر نامدار کورد “هیمن موکریانی”

نویسنده مقاله : قادر کوردی

ومن آیاتە خلق السموات والارض واختلاف السنتکم و الوانکم فی ذلک لٱیات للعالمین
“سوره روم ٱیه۲۲“

و از نشانەهای قدرت او،آفرینش آسمانها و زمین و اختلاف زبانها و رنگهای شماست یقینا درین امر نشانەهایی برای عالمیان وجود دارد

شکی نیست کە شناسنامه هر ملتی و یکی از معیارهای شناخت آن زبان اوست.
بسیار اتفاق افتادە ملتی که زیر ستم دیگر ملتها واقع شدەاست و تحت تاثیر فرهنگ مهاجم ذوب شده احساس ملیت خود را از دست دادە و براحتی ابزار اصلی ملیت و اصالت فرهنگی خود را کە همان زبان است فراموش نموده است
اگر گوشه و کنار صفحات تاریخ را بنگریم با نمونەهای متعددی درین مورد برمیخوریم:

سیاە پوستان افریقا و سودانی و فینیقی های سوریه و لبنان و قبطی های مصری و صدها قبیله و طایفە کورد را میبینیم که چگونە در فرهنگ و زبان دیگران از جمله اعراب و فارس و ترک دغم شده و بکلی اصالت خود را از دست دادە و فراموش کردەاند و فرهنگهای مهاجم نە تنها تلاش در جهت احیای ریشه اصالت فرهنگی را برایمان جایز نمیدانند بلکه در حین حالیکه به کتابهای همچون شاهنامه و … کە مملو از اکاذیب و مطالب و محتوای دروغین و بی ارزش و خیالبافی است و به سبعه معلقه یعنی ادبیات مبتذل و بی هدف قبل از اسلام خود افتخار میکند و آنها را جز متون اسمی دروس دانشگاەهای خود میدانند و به آن میبالند

دم زدن از زبان و ادبیات شیرین کوردی را برای ما جرم و حتی خلاف وحدت و یکپارچگی دینی میدانند

و این درحالی است کە در آیه۳۱سوره بقره خداوند بزرگ یکی از دلایل برتری آدم بر فرشتگان را آشنایی به زبانهای مختلف میداند آنجا کە میفرماید:

و علم آدم الاسما کلها ثم عرضهم علی الملائکه

جامعە شناسان معتقدند تاریخ برای درخت تنومند و کهنسال ملیت ملتها هم چو شاهرگی است کە باید به موقع آب داده شود و اگر در فراز و نشیب زندگی این ملتها از گزند و آفات و آسیب بی آبی حفظ شده و به موقع اصلاح و بهینه نشود و در بیابان شورەزار و بی آب و سنگلاخ رها گردد و از علفهای هرز و سنگلاخهای مزاحم پاکسازی نشود طبیعی است تدریجا رو به خشکی و کرم زدگی میرود و همچنین زبان ملتها را به شاخ و برگ این درخت تشبیه کرده که هر ملتی در حفظ و حراست و پاسداری از نژاد خود کوشیده باشد باید بر طراوت شاخ و برگ و گل این درخت همت گمارد و تا بیشترو بیشتر شکوفا و شاداب شود

در غیر این صورت شاهرگ این درخت رو به نابودی و خشکی و آفت زدگی نهادە و به راحتی بادهای ناملایم و طوفانهای سهمگین کە به قانون طبیعت همیشه در کمین پدیدەهای ضعیفند آنرا از بیخ و بن برخواهند کرد.
به حق باید بگویم علیرغم مظلومیت هزاران ساله ملت کورد شاعران و ادیبانی همچون نالی(ناڵی)،ملاجزیری،مولوی،تاوەگوزی که به عقیده بنده دست کمی از مولانای رومی ندارند

وفایی،ناری،احمدخانی و…و…بخوبی درین باب ادای وظیفه نموده و با جد و جهد و تلاش وصف ناپذیر فرهنگ و ادب و زبان خود را بخوبی و با قامتی استوار حفظ کرده و حتی در جهت تکامل آن گام برداشتەاند.

در تاریخ معاصر نیز کسانی دیگر با احساس مسئولیت بدلیل ساختار خاص جغرافیایی،سیاسی و فرهنگی جامعه کوردستان از حجرەهای مدارس دینی سنتی همچو همه مقاطع تاریخ کوردستان بە این رسالت و مسئولیت بزرگ لبیک گفتە و آستین همت را بالا زده و با وجود مشکلات عدیدە پیش راە درین زمینە ادای وظیفه نمودەاند

هەژار ادیب،شاعر و اندیشمند و هێمن موکریانی از جمله این کسانند.

امروز کیست کە نام هێمن موکریانی را شنیده و با گوشەای از اشعار وی آشنا نباشد.
هیمن چهارچوب تنگ محفل شاعران و ادیبان را درنوردیده است.کسانیکه با آثار غنی هێمن آشنایی دارند میدانند کە چرا هێمن لقب شاعر گەل(ملت)را بخود گرفتە است.

چون بیش از نیم قرن است برای ملت خود با صدای رسا فریاد میزند و میگوید:

گەرچی توشی ڕەنجەڕۆیی و حەسرەت و دەردم ئەمن/قەت له دەس ئەم چەرخە سپڵە نابەزم مەردم ئەمن

هێمن به تعبیر خودش زیبایی پرست است و با کوە و قلل مرتفع کوردستان و همه مظاهر طبیعت مرتبط است.در شعر بەهاری لادێ(بەهاری کوردستان)،شەنگە بێری و… بخوبی ملموس است

درین اشعار یک تابلوی رنگارنگ و پرنقش ونگار و شاهکار و باظرافت و کم نظیر از طبیعت بکر کوردستان به خوانندە ارائه میدهد.
هێمن به جمال و زیبایی مطلق ایمان دارد و همه زیباییهای محبوس در طبیعت را جلوەای از جمال مطلق میداند آنجا که میگوید:
جیلوەیی جوانی له هەرچی دا هەبێ خۆشم دەوێ
سختی و فشار استبداد ارادە آهنین هێمن را در هم نمیشکند و در شبهای تاریک یلدایی افق را روشن و ستم و ستمکاری را ناپایدار و ثبات و پایداری را
ازآن حق و عدل و دادگری میداند آنجاکە

 میگوید:دەڕۆم تا تروپکی ڕزگار بوون
یکی از ویژگیهای شعر هێمن این است کە درآن عشق و مبارزە با اختلاف طبقاتی و دفاع از حقوق فردی و اجتماعی در هم آمیختە است

در کتاب ناڵەی جودایی شعر سووڕی دەوران این ویژگی به اوج خود رسیدە است و از یک روح بلند الهام میگیرد.

هێمن در چهارچوب تنگ ناسیونالیستی از خود و ملتدفاع نمیکند،بلکە در قالب یک انسان به انسانیت می اندیشد که در مورد مرحوم قاضی محمد میگوید:

زانا بو کورد پەروەر بو/پێشەوا بو ڕێبەر بو

هەر کورد نەبو بەشەر بو/خەمی خەڵکی لەبەر بو

وی در اوج استبداد و دیکتاتوری حاکمیت نسبت بە ملت کورد،در فکر دیگر اقوام ایرانی از جمله برادران آذربایجانی است و میگوید:
کورد و ئازەربایجانی هەر دو داوایان ڕەوایه/هەر بژین و پایەدار بێ یەکیەتی ئەو دو برایه

میگوید:
دیم کچێکی لەباری لادێیی،بۆ نوێژ ڕادەخا بەرهەڵبێنێ

کوتم ئەی نازەنین کە ڕوخسارت،هەموو باغی بەهەشتی خوا دێنێ

بۆچی پێت وایه ئەو خودا گەورە،هێنده بێ ڕەحمه تۆش بسوتێنێ

زبان هێمن،زبان اصیل کوردی است،نە مملو از واژەهای بیگانە است و نە دارای الفاظ تصنعی.با زبان عامه مردم حرف میزند،میگوید:

هەزار خۆزگەم به خۆت شوانه/کە بەو مانگە شەوە جوانه
دانشتوی لەسەر ئاوهەڵدێر/پەنجە دەبزێوی له بلوێر
دەگەڵ تەبیعەت هاودەمی/شادی به کەیفی بێ خەمی

شعر بەهاری کوردستانی هێمن یک؛فرهنگ لغت غنی کوردی است بویژه برای کسانیکه در پیچ و خم زندگی ماشینی با طبیعت اصیل و خالص کوردی روستایی بیگانه هستند
چادر و چیغ و ڕەشماڵ،تاوێر،بەردەبێر،کولێن،زاواماک،ڕنو،لەنگیزه،سیخوار،زۆنگ،هەڵز و بیزا و گیابەند و دەهالغت دیگر درین شعر فقط برای یک فرد روستایی کە با طبیعت دمساز است و زندگی را به دور از زرق و برق و زندگی ماشینی پر از استرس و دلهره بسر میبرد،قابل فهم است.
بهرحال حیات و شکوفایی زبان ملت کورد مدیون فداکاری و ازخودگذشتگی مردانی همچون هێمن است لذا در سالگرد فوت این شاعر بلند آوازه پراحساس به روح بلندش درود میفرستیم و از خداوند برایش آمرزش میطلبیم
هەژار در ماده تاریخ فوت هێمن گفتە:

منیش وەک تۆ قەڵسم له ژیان/بۆچت جێ هێشتم هێمن گیان

که به حساب ابجد میشود سال ۱۳۶۵ سال درگذشت هێمن.

شین گێڕی هەژار بۆ هێمن:

هەر یەکێک بو هەژار و هێمن
منیش هەر تۆ بوم و تۆش هەر من

ڕوحێک بوین دابەش له دو لەش
دو لەشی ماندوی بەخت ڕەش

پەیمان بو بە جێم نەهێڵی
وێڵم نەکەی له؛شوێن خێڵی

باری خەم وێکڕا هەڵبگرین
دوا جاریش پێکەوە بمرین

تۆی کوردی وا خاوە ن بە ڵێن
چی تۆی کردە پە یمان شکێن

ژیانی پڕژانی بێ دە رمان
گە ییشتە هە واری هە رمان

بۆ ئە و کۆچە ی بێ منت کرد
ئە و بە شە خۆشە ی تۆ بردت

زای گیان و دڵ بە سۆیە
شین بۆ خۆمە نە ک بۆ تۆیە

خۆزگە بە ر لە تۆ ده مردم
تۆ شیوە نت بۆ دە کردم

دورلە تۆ دڵ گۆمی خوێنم
بە گازە ندە وە دە ت دوێنم

منیش وە ک تۆ قە ڵسم لە ژیان
بۆچت جێ ەێشتم هێمن گیان

وی دربهار سال ۱۳۰۰شمسی در روستای لاچینی مهاباد دیده به جهان گشود ودرسال ۱۳۶۵ بعداز ۶۵ سال زندگی در شب جمعه ۲۹فروردین بدرود حیات گفت.

آثار بازمانده وی:

تاریک و رون

پاشه رۆک مجموعه نظم و نثر

ناڵه ی جودایی

پاشه رۆک مجموعه مقالات

تحفه مظفریه

ئه فسانه کوردیه کان

چه پکێک گۆل چه پکێک نێرگز

شازاده و گه دا

قه ڵا ی دمدم

هه واری خاڵی