عالیجناب کرونا!! تهدیدی که می تواند به فرصت تبدیل گردد/ یادداشتی از حمید فاتح دکتری تخصصی اگرواکولوژی و استاد دانشگاه

بسیار قبل تر از پیدایش انسان در زمین، ویروس ها و باکتری ها، حکمرانان زمین بوده اند. با پیدایش انسان مدرن، سطوح تنوع زیستی دستخوش تغییرات بزرگی شده است. به طوری که سرعت انقراض گونه های گیاهی و جانوری نسبت به شرایط طبیعی صدها برابر شده و حدودا هر بیست دقیقه یک گونه در حال انقراض است.
با قرار گرفتن انسان در راس هرم های غذایی و تولید غذا، فشار بسیار زیادی بر زیست بوم کره زمین وارد شده است، به طور مثال برای تولید یک کیلوگرم گوشت گوساله و یک کیلوگرم شکلات، به ترتیب، ارقام باورنکردنی ١۵/۵٠٠ و ٢۴٠٠٠ لیتر آب مورد نیاز است. ضمن اینکه در این فرآیندها حدود ٣۵ کیلوگرم دی اکسید کربن (CO2) تولید می گردد که از گازهای گلخانه ای محسوب شده و یکی از عوامل مهم گرم تر شدن کره زمین می باشد.
لذا این سوال مطرح می گردد که پس از عبور از این بیماری آیا فقط چینی ها باید در عادات غذایی و اجتماعی خود تجدید نظر کنند یا سبک تغذیه در سایر نقاط جهان هم باید تغییر نماید؟
شواهد اگرچه نشان میدهد که منشاء ویروس COVID19، از کشور چین بوده است، اما طی سالیان اخیر بیش از ٣۵٠ نوع بیماری جدید در نقاط مختلف دنیا شناسایی شده است. سالانه حدود ٣٠٠ نوع ماده شیمیایی و جهش زای جدید وارد اکوسیستم کره زمین می گردد که می تواند باعث شروع بیماری های جدید از ویروس های جدید و به اصطلاح خفته گردند.
مناطق بکر و دست نخورده در طبیعت مانند جنگل های استوایی و نواحی قطبی به دلیل همین بکر بودنشان پر از ویروس های جدید و ناشناخته اند که درصورت ورود به محیط زیست انسانی، ابعاد فاجعه ی آن به مراتب بالاتر از ویروس کرونا خواهد بود.
اگر نگاهی به نیمه پر لیوان بیندازیم کرونا دستاوردهای مثبتی داشته است و البته مهمترین دستاورد آن مجال اندیشیدن به انسان است.
طبق گزارش سازمان بهداشت جهانی، با ادامه روند فعلی بیماری کرونا، پیش بینی می گردد که در بدبینانه ترین حالت در طی یکسال، این ویروس می تواند حدود یک میلیون نفر را از پای در آورد، این در حالی است که سالانه حدود هفت میلیون نفر بر اثر آلودگی هوا جان خود را از دست می دهند، حدود ١/٢٠٠/٠٠٠ نفر بر اثر تصادفات کشته می شوند و هفت میلیون معلول از تصادفات به جا می ماند. با وجود تداوم این بیماری و کاهش استفاده از وسایل نقلیه، پنج میلیون معلول کمتر و یک میلیون کشته کمتر فقط ناشی از تصادفات خواهیم داشت.
همچنین در سالهای اخیر فعالیت های عظیم صنعتی و در نتیجه ورود حجم عظیمی از آلاینده ها به جو زمین باعث گرمتر شدن کره زمین و آب شدن یخ های قطبی خواهد شد که درنتیجه زندگی نزدیک به یک میلیارد نفر ساکن در خطوط ساحلی و چه بسا تمام کره زمین را به خطر می اندازد. که با وجود شیوع COVID19، تولید این آلاینده ها بسیار کمتر شده است.
سوال این است که آیا با کاهش خطرات کرونا ناشی از کشف واکسن و یا خاموش شدن این ویروس، آیا انسان دوباره به جایگاه قبلی با تاکید بر فشار حداکثری به محیط زیست باز خواهد گشت؟
اعمال قرنطینه و خانه نشینی هیچ گاه از رفتارهای داوطلبانه انسان نیست و از روی اجبار دست به چنین عملی می زند و پیش بینی می شود به محض آزادی این به اصطلاح دزد از زندان، دوباره سراغ کارهای قبلی خود خواهد رفت. از نظر روان شناختی شواهد نشان می دهد حداقل به یکسال تداوم شرایط فعلی نیاز است تا انسان واقعا بتواند رفتارهای خود را بازنگری کند.
به نظر میرسد بعد از عبور از بحران کرونا نگاه بشر به محیط زیست قطعا باید تغییر کند.
ویروس کرونا بسیار خوب به ما فهمانده است که تمام هزینه های سرسام آوری که صرف ساخت و یا خرید تسلیحات می شود امروز و در برابر این به اصطلاح دشمن هیچ کارایی ندارد. با تمام بمب ها و موشک ها حتی نمی توان یک ویروس را نابود کرد. ویروسی که به راحتی از دیوارهای چند لایه و امنیتی کاخ سفید و کرملین نفوذ خواهد کرد، اکنون رهبران جهان را باید به سمت توجه بیشتر به زیر ساخت های حوزه بهداشت و درمان و پژوهش های زیست محیطی نماید.
همه مردم جهان با شیوع این بیماری فهمیدند که در واقع ساکن یک خانه اند و آن هم زمین نام دارد و مرزی بین آنها وجود ندارد. رهبران جهان و دولتمردان در زمانی که اوضاع به حالت عادی برگردد وظیفه بسیار مهمی را بر عهده دارند
آیا در آن زمان به منظور جبران خسارات اقتصادی قبلی، فعالیت های مخرب بشر با سرعت بیشتری از سر گرفته خواهد شد؟ و یا نگاه دولتمردان با گذشته تفاوت کرده و چیدمان زندگی را برای مردم بر مبنای حفظ محیط زیست از نو طراحی می کنند؟؟
باید منتظر ماند تا مشخص گردد که آیا عالیجناب کرونا بر زیاده خواهی های بشر از زیست بوم زمین چیره خواهد شد یا نه؟