کرونا تاب‌آوری جوامع

کرونا و تاب¬آوری جوامع
یادداشتی از رسول حسنی قارنایی
ویروس کرونا، سایه¬ی مرگ را برجامعه ما و کل جهان افکنده است. ما امروزه نگران بقا و زنده ماندن خود و نزدیکانمان هستیم و کمتر به پیامدهای دیگر این بحران در حوزه های اقتصاد، سیاست، آموزش و حتی ورزش فکر می¬کنیم. روشن است که بحران کرونا روی همه¬ی جنبه¬های زندگی ما تأثیرگذار است؛ هرچند ابعاد آن در آینده بیشتر مشخص خواهد شد.
بحران کرونا یک آزمون فشار برای کشورهاست تا کیفیت تصمیم¬گیرندگان، نهادهای سیاسی، مدیریتی، اقتصادی، سرمایه¬ی اجتماعی، اعتماد عمومی و از همه مهمتر تاب¬آوری خود را بسنجند. تاب¬آوری(Resiliency)، ظرفیت بازگشتن از دشواری پایدار و ادامه¬دار و توانایی در ترمیم خویشتن است. در مطالعات اکولوژیکی تاب¬آوری به ظرفیت سیستم¬های اکولوژیکی برای جذب اختلالات و نیز حفظ بازخوردها، فرایندها و ساختارهای لازم و ذاتی سیستم اطلاق می¬شود(Adger et al,2005). جامعه تاب¬آور باید همانند، اکوسیستم¬ها توانایی مقاومت در برابر اختلالات و سازگاری با تغییرات را هنگامی که به آن نیاز دارد، داشته باشد(Adger,2000).
بحران ناشی از ویروس کرونا روی صنعت گردشگری تأثیرگذار خواهد بود. ترس از شیوع بیشتر این ویروس، سبب شده است تا کشورها ورود و خروج مسافران را محدود، کنترل و حتی ممنوع کنند. فرانسه با ۸۹ میلیون گردشگر بالاترین میزان ورود جهانگردان را دارد؛ همچنین کشورهای آمریکا، اسپانیا، ایتالیا و … ،که این بحران روی درآمدها و مشاغل مرتبط با گردشگریشان تأثیر منفی خواهد گذاشت.
کرونا سبب تعطیلی لیگ¬های معتبر فوتبال اروپا هم شده است. حق پخش تلویزیونی مسابقات یکی از منابع مهم درآمدی باشگاههای فوتبال است که با تعطیلی این لیگ¬ها، منابع درآمدی خود را از دست داده و باعث مشکلات زیادی بین باشگاهها و شبکه¬های تلویزیونی و اسپانسرها می¬شود.
به نظر می¬رسد حتی کشورهایی که هنوز شیوع کرونا در آنها گزارش نشده است و یا شیوع کمی دارند، از اثرات و پیامدهای آن بی¬بهره نخواهند بود. با بسته شدن مرزهای سیاسی، کشاورز میانماری امکان صدور محصولات کشاورزی¬اش را به چین ندارد و در نتیجه متضرر می¬شود. این از پیامدهای جهانی شدن است که هر اتفاقی که می¬افتد، بازتابش در جاهای دیگر جهان هم دیده می¬شود و زندگی مردم را در مناطق دیگر را متأثر می¬کند.
انقلاب در دنیای مجازی، اثرات مثبت و چشمگیری در افزایش ظرفیت و سرعت اطلاع¬رسانی، واکنش و بسیج افکار عمومی داشته است. جامعه¬ی تاب¬آور نحوه¬ی استدلال و نگرش متفاوتی در مواجهه با شرایط ناگواراتخاذ می¬کند و به جای فاجعه ساختن از مشکل و گرفتاری پیش آمده و تبعات آن، به خود و توانایی¬هایش توجه بیشتری می¬کند. تاب¬آوری موجب سازگاری مناسب در مواجهه با مشکلات می¬شود و این، چیزی بیش از اجتناب ساده از پیامدهای منفی آن است.
تصور بکنید در این شرایط بحرانی، جامعه دچار مخاطراتی همچون سیل، زلزله و سایر مخاطرات طبیعی هم بشود. واکنش جامعه چه خواهد بود؟ چنین تصوّری با توجه به شرایط کشور ما خیلی هم دور از ذهن نیست. امّا سوال اساسی این است که جامعه ما پیش¬بینی چنین حوادثی را کرده است؟ تاب¬آوری از جمله ویژگی¬های بسیار مهم است که می¬تواند در بالاترین سطح بهداشت روانی افراد، تأثیر به سزایی داشته باشد.
دولت فرانسه برای کاهش تبعات کرونا ۳۰۰ میلیارد یورو به اقتصادش تزریق می¬کند. ایالات متحده آمریکا طرح پرداخت ۸۵۰ میلیارد دلاری کمک به شهروندان و کسب و کارها را به سنا پیشنهاد داده است. ایتالیا ۲۵میلیارد یورو برای کمک به مردمش اختصاص داده است. سایر کشورها هم بسته به توانمندی مالی و ذخایر ارزیشان برنامه هایی دارند. البته این غیر از اطلاع رسانی در مورد خطر و دعوت مردم برای ماندن در خانه و …. است.
احساس نزدیکی ما با حادثه و خطر است که میزان واکنش ما را تعیین می کند. وقتی کرونا وارد کوچه و خیابانهای ما شد احساس خطر بیشتری کردیم؛ هرچند عده¬ای از همشهریان و هموطنان ما هنوز هم آن را جدی نمی¬گیرند و زندگی خود و دیگران را به خطر می¬اندازند. سیاست¬ها و اقدامات مربوط به کاهش خطر باید با هدف توانمندسازی جامعه برای تاب¬آوری و کشسانی در برابر خطرات باشد و فعالیت¬های توسعه¬ای نباید سبب افزایش آسیب پذیری ما در برابر مخاطرات شود. موارد متعددی را می¬توان مثال آورد که فعالیت¬ های اقتصادی، سیاسی و حتی آموزشی که باید نسل آینده را مسئولیت پذیر تربیت کند تا در زمان مواجهه با بحران، عملکرد درست و معقول داشته باشد، تحت تأثیر عوامل دیگری قرار گرفته و درست عمل نمی¬کند.
دو نوع استراتژی برای مواجهه با سوانح وجود دارد که عبارتند از: استراتژی¬های پیش¬بینی و استراتژی¬های تاب¬آوری ؛ اولی برای روبرو شدن با مشکلات و معضلات شناخته شده و دومی برای مقابله با مشکلات ناشناخته(nomandin et al,2011). جوامعی که حاکمانشان توان پیش بینی و آینده¬نگری بالاتری دارند، در مقابل مخاطرات، آسیب¬پذیری کمتری دارند. مردم عادی در همه جای جهان، چه به دلیل اجبار و تحت تأثیر شرایط بد زندگی و چه برای دستیابی به منافع بیشتر، به دنبال منافع شخصی شان هستند و این حاکمان هستند که باید بحران¬ها را مدیریت کنند و تمهیدات لازم را با فرهنگ سازی از طریق سیستم آموزشی قوی و کارآمد و سایر ارگانها نهادینه کنند.
در یک سیستم دموکراتیک جلب اعتماد مردم و افکار عمومی برای توجه و عمل به توصیه¬ها و پیشنهادهای حکومت، هم اتحاد ملی برای مقابله با بحران¬ها و هم مشروعیت حکومت را تضمین می¬کند. تاب¬آوری، ظرفیتی برای مقاومت در برابر استرس و فاجعه است و قابلیت¬های انسان را برای سازگاری و غلبه بر خطر و سختی¬ها افزایش می¬دهد؛ همچنین جوامع می¬توانند پس از مصیبت¬های ویرانگر به بازسازی خود بپردازند.
منابع
۱- ویکی پدیا

Adger, W.N., 2000, Social and Ecological Resilience: are they related? Progress in Human Geography 24(3), PP. 347-364 Adjer, W.N., et al. 2005. Social-Ecological Resilience to coastal disasters. Science 309:1036-10
Normandin J.-M, Therrien M.-C, Tanguay G.A(2011), City strength in times of turbulence: strategic resilience indicators,
Urban Affairs Association 41st Conference, New Orleans.P2