اختلال اتیسم چیست ؟ افراد دارای اختلال اتیسم چە ویژگی های رفتاری ای دارند و مشکلات زبانی و گفتاری آن ها چیست ؟

اوتیسم یا درخودماندگی یک بیماری عصبی‌رفتاری پیچیده است که شامل نقایصی در تعاملات اجتماعی، مهارت‌های گفتاری و ارتباطی همراه‌با رفتار‌های خشک و تکراری است. به‌علت طیف وسیع علایم این بیماری به این بیماری اختلال طیف اوتیسم (ASD) گفته می‌شود. این گستره طیف وسیعی از علایم، مهارت‌ها و سطوحی از نقایص را در بر می‌گیرد. شدت ASD می‌تواند از نقصی که موجب بروز محدودیت‌های جزئی در زندگی طبیعی می‌شود تا ناتوانی‌های ویرانگری که نیاز به مراقبت‌های اساسی دارند، متغیر باشد.
کودکان مبتلا به اوتیسم دارای مشکلاتی در زمینه‌ی ارتباط برقرار کردن هستند. آن‌ها در زمینه‌ی درک افکار و احساس دیگران مشکل دارند و نمی‌توانند احساسات خود را بوسیله‌ی کلمات یا حرکات، حالات چهره و لمس کردن بیان کنند. یک کودک مبتلا به ASD که خیلی حساس است، ممکن است با شنیدن صداها، لمس کردن، بوها یا مشاهده‌ی صحنه‌هایی که برای دیگران طبیعی به نظر می‌رسد، دچار مشکل شده و حتی درد بکشد. کودکان اوتیسمی ممکن است دارای حرکات بدنی تکراری و تقلیدی مانند تکان خوردن مداوم، قدم زدن یا حرکات تکراری دست باشند. آن‌ها ممکن است واکنش‌های غیرطبیعی دربرابر دیگران داشته باشند، به اشیاء بچسبند، در مقابل تغییر در روال‌های خود مقاومت کنند یا اینکه دارای رفتار تهاجمی یا آسیب به خود باشند. در برخی مواقع ممکن است به‌نظر برسد که آن‌ها توجهی به مردم، اشیاء یا فعالیت‌های اطراف خود ندارند. برخی از کودکان مبتلا به اوتیسم ممکن است دچار تشنج شوند و گاهی هم این تشنج‌ها تا زمان نوجوانی بروز نمی‌کنند.

برخی افراد مبتلا به اوتیسم تا حدودی از نظر شناختی دچار مشکل هستند. برخلاف اختلال شناختی معمول‌تر که ویژگی آن تأخیر نسبی برابر در تمام حوزه‌های توسعه است، افراد اوتیسمی توسعه‌ی مهارتی نابرابری را از خود نشان می‌دهند. آن‌ها ممکن است دارای مشکلاتی در حوزه‌های خاص به‌ویژه در مسئله‌ی ارتباط برقرار کردن با دیگران باشند. اما بااین‌حال ممکن است دارای مهارت‌های توسعه‌یافته‌ی غیرمعمولی در دیگر ابعاد مانند نقاشی، ساخت موسیقی، حل مسائل ریاضی یا به‌خاطر سپردن موضوعات باشند. آن‌ها ممکن است در آزمون‌های هوش غیر زبانی نمره‌ی متوسط و حتی بالاتر از متوسط بگیرند.

علت اوتیسم چیست؟

از آن جایی که فراوانی اوتیسم در برخی از خانواده‌ها بیشتر است، بیشتر پژوهشگران بر این باورند که احتمالا ترکیبات خاصی از ژن‌ها هستند که روی استعداد یک کودک در ابتلا به این بیماری اثرگذارند. اما عوامل خطرساز دیگری هم وجود دارند که احتمال داشتن فرزند مبتلا به اوتیسم را افزایش می‌دهند؛ برای مثال افزایش سن پدر یا مادر در هنگام بچه‌دار شدن، احتمال داشتن یک فرزند مبتلا به اوتیسم را افزایش می‌دهد. هنگامی که یک زن باردار در معرض داروها یا مواد شیمیایی خاصی قرار می‌گیرد، احتمال بروز اوتیسم در فرزند او بیشتر می‌شود. این عوامل خطرساز عبارت‌اند از الکل، مشکلات متابولیکی مادری نظیر دیابت و چاقی و استفاده از داروهای ضدتشنج در دوران بارداری. در برخی موارد، اوتیسم با فنیل‌کتونوری درمان نشده (PKU) و سرخچه (سرخک آلمانی) نیز مرتبط بوده است. جنجال‌های زیادی بر سر موضوع ارتباط اوتیسم و واکسیناسیون در کودکان وجود داشته است، اما شواهدی مبنی بر اینکه واکسیناسیون موجب اوتیسم شود، وجود ندارد. پژوهشگران در زمینه‌ی اینکه محیط روانشناختی یک کودک مانند نحوه‌ی مراقبت از کودک بتواند موجب اوتیسم شود، نیز شواهد محکمی ندارند. برخی پژوهش‌ها نشان می‌دهند که این بیماری ممکن است حاصل وجود ناهنجاری‌هایی در مناطقی از مغز باشد که ورودی‌های حسی را پردازش می‌کنند و در فرایند پردازش زبان نیز نقش دارند.

علایم اوتیسم کدام‌اند؟

یکی از علایم مشترک در همه‌ی انواع اوتیسم، ناتوانی در ارتباط برقرار کردن و تعامل با دیگران است. درواقع برخی از افراد مبتلا به اوتیسم اصلا قادر به ارتباط برقرار گردن نیستند. دیگران ممکن است دارای دشواری‌هایی در زمینه تفسیر زبان بدن یا حفظ یک مکالمه باشند. علایم مرتبط با اوتیسم ممکن است شامل رفتارهای غیرطبیعی در حوزه‌های زیر باشد:

علاقه به اشیاء یا اطلاعات خاص

واکنش به احساسات

هماهنگی فیزیکی

این علایم معمولا در اوایل توسعه‌ی بیماری قابل مشاهده‌اند. بیشتر کودکان مبتلا به اوتیسم شدید، تا سن سه سالگی تشخیص داده می‌شوند.
اختلال طیف اوتیسم می‌تواند در افراد مختلف به اشکال مختلفی تظاهر پیدا کند. این بیماری یک ناتوانی توسعه‌ای است که روی برقراری ارتباط، رفتار و تعاملات افراد مبتلا تأثیر می‌گذارد. علت منحصر به فردی برای آن وجود ندارد و علایم آن می‌توانند از بسیار خفیف تا بسیار شدید متغیر باشد. برخی از کودکان مبتلا نخستین علایم را هنگامی که فقط چند ماهه هستند، بروز می‌دهند. برخی دیگر چند ماه اول زندگی ظاهرا دارای توسعه‌ی طبیعی بوده و پس از آن علایمی در آن‌ها بروز می‌کند.
در نیمی از کودکان مبتلا تا سن ۱۲ ماهگی علایم بیماری قابل مشاهده است و تقریبا ۹۰-۸۰ درصد از موارد نهایتا تا دو سالگی علایم بیماری را بروز می‌دهند. کودکان مبتلا به ASD علایمی را در سرتاسر زندگی خود خواهند داشت اما این امر نیز امکان‌پذیر است که با افزایش سن بهتر شوند.

درمان اوتیسم

نوع درمانی که یک کودک برای اختلال طیف اوتیسم دریافت می‌کند، بستگی به نیازهای فردی او دارد. از آن جایی که ASD یک اختلال طیف است (به این مفهوم که برخی از کودکان دارای علایم خفیفی بوده درحالی‌که برخی دیگر دارای علایم شدیدی هستند) و هر کودکی که به آن مبتلا است منحصر‌‌به‌فرد است، درمان‌های مختلفی برای بیماری وجود دارد. این درمان‌ها می‌توانند شامل درمان‌های برای بهبود گفتار و رفتار و گاهی نیز داروهایی برای مدیریت مشکلات دیگر مرتبط با اوتیسم باشد. درمان‌هایی که یک کودک می‌تواند از آن بهره‌مند شود، بستگی به موقعیت و نیازهای او دارد، اما هدف یکی است: کاهش علایم و بهبود یادگیری و رشد کودک. رویکرد درمان اوتیسم بسته به نیازهای فرد بیمار متغیر است. به‌طور کلی این درمان‌ها در گروه‌های زیر قرار می‌گیرند.

درمان‌های رفتاری و ارتباطی

درمان‌های رژیمی و پزشکی

درمان‌های مکمل (برای مثال موسیقی یا هنر درمانی)

درمان‌های رفتاری و ارتباطی

درمان اولیه برای اوتیسم شامل برنامه‌هایی است که مربوط‌به چند حوزه‌ی کلیدی هستند. این حوزه‌ها عبارت‌اند از رفتار، ارتباط، انسجام حسی، و توسعه‌ی مهارت‌های اجتماعی. پرداختن به این موارد نیاز به همکاری نزدیک بین والدین، معلمان، متخصصان آموزشی خاص و متخصصان سلامت روان دارد.

آیا می‌توان از بروز اوتیسم پیشگیری کرد؟

پزشکان نمی‌دانند که دقیقا چه چیزی موجب اوتیسم می‌شود اما آن‌ها اعتقاد دارند که ژن‌ها بیشترین نقش را در زمینه‌ی ابتلای یک کودک به اوتیسم دارند. در موارد نادری هم پزشکان می‌گویند که اگر مادر در دوران بارداری با مواد شیمیایی خاصی مواجه شود، نوزاد ممکن است با نقایص تولد متولد شود اما تشخیص اوتیسم در نوزاد متولد نشده ممکن نیست.

علی ملازادە – پاتولوژیست و متخصص گفتار , زبان و بلع از دانشگاه پزشکی توانبخشی تهران