آنچه که باید در رابطه با سکته مغزی بدانید/ نویسنده: فیزیوتراپیست جمال شریفیان

سکته مغزی چیست؟

وقتی رخ می دهد که یک رگ خونی حامل اکسیژن و مواد غذایی به مغز، به وسیله لخته مسدود یا دچار پارگی شده باشد. در این حالت، بخشی از مغز که خون و اکسیژن مورد نیازش تامین نمی شود، از بین می روند.

وسعت و محل آسیب سلول های مغزی، تعیین کننده شدت سکته مغزی است که می تواند از خفیف تا شدید باشد.

نکته خوشحال کننده در باره سکته مغزی

این است که نه تنها می توان از سکته مغزی پیشگیری کرد، بلکه بازماندگان سکته مغزی می توانند بهبود یافته و مجددا کیفیت زندگی شان را با مراقبت مناسب و طولانی مدت، و حمایت کافی بدست بیاورند.

سکته مغزی یک اورژانس پزشکی است. اگر متوجه یک یا چند تا از علایم زیر شدید، با اورژانس تماس گرفته و مستقیما به بیمارستان بروید.

۱- ضعف ناگهانی در ناحیه صورت، دست یا پا بخصوص در یک سمت بدن

۲- گیجی ناگهانی، اختلال در صحبت کردن یا درک آن

۳- اختلال دید ناگهانی در یک یا هر دو چشم

۴- اختلال ناگهانی در راه رفتن، گیجی، اختلال تعادل یا هماهنگی در حرکات

۵- سردرد ناگهانی، شدید بدون علت معلوم

مطابق آمار از هر ۶ نفر در جهان ۱ نفر در طی زندگی دچار سکته مغزی می شود. خطر سکته مغزی در زنان بیشتر است (۱ نفر از ۵ نفر زن در مقابل ۱ نفر از ۶ نفر مرد). هر ۶ ثانیه، صرفنظر از سن یا جنس، کسی به علت سکته مغزی فوت می کند.

سکته مغزی به ۱۵ میلیون نفر در سراسر جهان حمله می کند. سومین علت مرگ و میر در اکثر کشور ها است، و یکی از دلایل اصلی ناتوانی طولانی مدت است.

هر ۲ ثانیه یک نفر در جهان دچار سکته مغزی می شود.

۱۶ درصد جمعیت جهان در زندگیشان دچار سکته مغزی خواهند شد. اما سکته ها تا %۹۰ قابل پیشگیری هستند اگر ریسک فاکتورها (عوامل خطر) بطور صحیح مدیریت شوند.

یک نفر از ۶ نفر در خطر ابتلا به سکته مغزی است. این یک نفر ممکن است شما باشید. مراقب باشید !!

پیشگیری از سکته مغزی :

توجه به این نکات جهت جلوگیری از سکته مغزی الزامی می باشد :

از علایم خطر شخصی آگاه باشید.

از لحاظ فیزیکی فعال باشید و بطور مرتب ورزش کنید.

از چاقی با رعایت رژیم غذایی سالم اجتناب کنید.

از مصرف الکل اجتناب کنید.

از سیگار کشیدن اجتناب کنید. اگر سیگار می کشید، هم اکنون آن را متوقف کنید.

 علایم خطر سکته مغزی را تشخیص دهید و اقدامات لازم در چنین مواردی را یاد بگیرید.

رعایت رژیم غذایی کم نمک

پیشنهاد شده است که مصرف نمک به کمتر از ۵ گرم در روز کاهش یابد تا خطر ابتلا به سکته مغزی کاهش یابد.

۱- نمک فشار خون را بالا می برد.

۲- هر قدر فشار خون بالاتر باشد، خطر ابتلا به سکته مغزی بالاتر است.

۳- افراد بزرگسال باید در روز کمتر از ۵ گرم و کودکان حتی کمتر نمک مصرف کنند.

۴- در کودکان زیاد نخوردن نمک اهمیت بسیاری دارد زیرا فشار خون ابتدا در کودکی شروع به افزایش می کند.

۵- نمک مورد نیاز بدن از طریق غذا های روزانه ما مثل نان، پنیر، و همچنین نمک های اضافه شده به هنگام پخت غدا تامین می شود.

۶- سعی کنید به غذاهای کم نمک عادت کنید، و از آن به اندازه یا حتی بیشتر از غذاهای پرنمک لذت ببرید.

پیگیری بیماریهای قلبی

فیبریلاسیون دهلیزی یک بیماری قلبی است که در آن ضربان قلب نامنظم و اغلب سریع بوده و می تواند خطر ابتلا به سکته مغزی را افزایش بدهد. در این بیماری دو حفره بالایی قلب (دهلیزی) بطور نامنظم و بدون هماهنگی با دو حفره پایینی قلب (بطن ها) ضربه می زند و در نتیجه خون بطور کامل به بیرون پمپ نمی شود. این بیماری می تواند باعث تشکیل لخته خون در قلب بشود. لخته خون تشکیل شده نیز می تواند حرکت کرده و به سایر ارگان ها رفته و موجب بسته شدن جریان خون (ایسکمی) شود. این لخته های خونی می توانند به مغز رفته و باعث سکته مغزی اغلب کشنده شوند. سکته مغزی ناشی از این بیماری با داروهای ضدانعقادی قابل پیشگیری است. افرادی که سابقه حمله قلبی دارند، و ریتم قلبی نامنظم دارند بطور مرتب به پزشک متخصص قلب مراجعه کنند تا از بروز سکته مغزی پیشگیری شود.

نشانه های خطر سکته مغزی

یک ماه قبل از سکته مغزی، بدنتان این سیگنال ها را برای شما می فرستد. آنها را جدی بگیرید.

۱- خواب رفتگی در دست و پای چپ یا نیمه چپ صورت

۲- مشکل در صحبت کردن یا درک صحبت دیگران

۳- فلج کامل یا ناقص

۴- اختلال دید یک یا هر دو چشم

۵- سکسکه

۶- از دست دادن هوشیاری

۷- سرگیجه

۸- اختلال تنفس

۹- توهم بینایی و شنوایی

۱۰- حملات صرعی

۱۱- تغییر رفتار

نشانه های لحظه وقوع سکته :

تست فست (FAST) یک تست ساده برای همه است تا نشانه های سکته مغزی را در صورت مشاهده در اطرافیانتان، بخاطر آورده و تشخیص دهید. کلمه FAST از حرف اول کلمه های Face (صورت)، دست ها (Arms)، صحبت کردن (Speech)، و زمان (Time) تشکیل شده است.

۱- صورت (Face) : صورت شخص را چک کنید. آیا دهانش افتادگی دارد؟

۲- دست ها (Arms) : آیا می تواند هر دو دست را بالا بیاورد؟

۳- صحبت کردن (Speech) : ِآیا صحبت کردنش سخت شده است؟ آیا شخص صحبت های شما را می فهمد؟

۴- زمان (Time) : بسیار حیاتی است و باید سریع عمل کرد تا از وسعت آسیب کم کرد.

درمان سکته مغزی چیست ؟

درمان های متعددی برای بهبود سکته مغزی وجود دارند. داروهای حل کننده لخته خون (ترومبولیزیس) یکی از درمان های مهم برای بعضی از بیماران است و اساسا به فاصله زمانی شروع سکته مغزی تا درمان بستگی دارد. درمان تا ۴/۵ ساعت بعد از شروع سکته مغزی می تواند داده شود اما هر قدر درمان زودتر شروع شود، اثر درمان بهتر خواهد بود.

اهمیت درمان فیزیوتراپی در بیماران سکته مغزی ؟

در اکثر سکته های مغزی یک سمت بدن فلج می شود که عضلات آن سمت در تلاش برای حرکت دادن اندام بطور غیرارادی منقبض میشوند. این حالت باعث سفتی عضله می شود. عضلات منقبض شده اغلب مفاصل دست و بازو را در یک وضعیت غیرطبیعی و اغلب دردناک ثابت می کنند. وقتی عضلات نمی توانند بطور طبیعی عمل کنند و دامنه حرکتی را کامل کنند، تاندون ها و بافت نرم اطراف مفصل می توانند کوتاه شوند. این حالت کشش عضلات را بسیار مشکل تر می سازد.

در اندام فوقانی سفتی عضلات باعث می گردد انگشتان خم شوند و دست حالت مشت کرده پیدا کند. آرنج خم و شانه به تنه نزدیک شود. این وضعیت، توانایی بیمار را برای انجام فعالیت های روزمره مثل لباس پوشیدن بطور جدی مشکل می کند.

در اندام تحتانی سفتی عضلات زانو را سفت می کند، مچ پا را به پایین می کشد و انگشتان پا را خم می کند.

اکثر این اختلالات را می توان در کنار دارو با فیزیوتراپی درمان کرد.

در سکته مغزی بخشی از سلولهای عصبی نابود می شوند و از آنجایی که سلولهای عصبی بعد از مرگ دوباره رشد نمیکنند درمان فیزیوتراپی باعث یک اتفاق فوق العاده بنام کشسانی عصبی (نوروپلاستیسیته) می شود . این به این مفهوم هست که سلولهای سالم مغزی به دنبال درمانهای تخصصی توانبخشی دچار کشسانی شده و باعث برگشت بخشی از مهارتهای از دست رفته می شوند. تداوم در انجام درمانهای فیزیوتراپی تنها راه برای توسعه مهارتهای زندگی مستقل بعد از ابتلا به سکته مغزی می باشد.