خط شکنی چین در شبیه سازی میمون ها

یادداشتی از: دکتر شریف مرادی، پژوهشگر سلولهای بنیادی و سرطان، پژوهشگاه رویان

خط شکنی چین در شبیه سازی میمون ها

از نظر زیست شناختی، انسان، میمون، بابون، شامپانزه و امثال آن، جزء نخستی ها یا پریمات ها طبقه بندی می شوند. براساس تحقیقات انجام شده، تاکنون این گونه به نظر می رسید که شبیه سازی نخستی ها بسیار دشوارتر از شبیه سازی سایر جانداران باشد چرا که همه تلاش ها تا قبل از مطالعه اخیر، با شکست روبرو بوده اند. لذا ضمن این که نگرانی های اخلاقی در رابطه با شبیه سازی انسان وجود داشت، این نکته هم خودنمایی می کرد که شبیه سازی انسان کار چندان راحتی نخواهد بود.
اگرچه شبیه سازی انسان از لحاظ اخلاقی و قانونی در هیچ کشوری پذیرفته شده نیست، اما نمی توان این احتمال را رد کرد که در برخی آزمایشگاههای به اصطلاح زیرزمینی در مناطقی از دنیا، تلاش ها برای شبیه سازی انسان و احیانا تولید ابرانسان هایی که قابلیت های ماورای توانایی های انسانهای عادی داشته باشند، در حال انجام نیست! به هر حال، قوانین ملی کشورها و بین المللی اجازه شبیه سازی انسان را نمی دهند. اکنون که چین توانسته است دو قلاده میمون را برای نخستین بار با موفقیت شبیه سازی کند، این احتمال که انسان نیز بتواند به طریق مشابهی شبیه سازی شود، در اذهان مردم برجسته تر خواهد شد و چالش های اخلاقی در این باره، بیشتر مورد بحث قرار می گیرند.

برطبق مقاله ای که در مجله Cell منتشر شد، «ژونگ ژونگ» و «هوآ هوآ»، دو قلاده میمون هستند که محققان چینی توانستند در اواخر سال ۲۰۱۷ میلادی (چندماه پیش) آنها را از طریق شبیه سازی تولید کنند، اما به تازگی خبر تولد آنها را منتشر کردند. اسامی این میمون ها برگرفته از Zhonghua است که به معنای «ملت چین» یا «مردم چین» است. البته این نخستین بار نیست که میمون ها شبیه سازی می شوند. در حقیقت قبل تر در سال ۱۹۹۹، دانشمندان با روش ساده تر و سنتی تری که زاده های کمتری تولید می کند و جنین را به دو نیم تقسیم می کند (بسیار شبیه به آنچه که طی جنین زاییِ دوقلوها اتفاق می افتد)، توانستند یک میمون رزوس به نام Tetra را تولید کنند. اما در مورد «ژونگ ژونگ» و «هوآ هوآ»، روشی که مورد استفاده قرار گرفت، روش مدرن انتقال هسته (موسوم به SCNT) است، یعنی همان روشی که برای شبیه سازی گوسفند دالی به کار رفت.
به منظور انجام تکنیک انتقال هسته (SCNT)، محققان هسته یک سلول پیکری (مثلا سلول پوست) را خارج می کنند و هسته یک تخمک را بجای آن قرار می دهند. بعد چنانچه همه چیز خوب پیش برود (همانطور که ذکر شد، تا قبل از این گزارش، همه تلاش ها برای شبیه سازی میمون شکست خورده بود)، این سلولِ ترکیبی، رشد و نمو پیدا می کند و پس از انتقال به رحم یک مادر اجاره ای، می تواند به یک موجود کامل تکوین پیدا کند و متولد شود. اینکه چرا برخلاف تیم های تحقیقاتی دیگر، تلاش این گروه بود که به ثمر نشست، به تغییرات ریز و درشتی بر می گردد که محققان این مطالعه در روند انجام SCNT وارد کردند. در حقیقت، افزایش در سرعت انجام تکنیک و همچنین تزریق mRNA رمزگردان آنزیم هیستون دمتیلازِ Kdm4d و مهار هیستون داستیلاز توسط trichostatin A در جنین های تک سلولی (پس از انجام SCNT) باعث بهبود چشمگیر در میزان موفقیت آنها و پیشرفت تکوین جنین های میمون شد. البته بازده روشی که این محققان پیشنهاد داده اند، هنوز بسیار پایین است: ۷۹ جنین میمون به رحم اجاره ای ۲۱ میمون منتقل شد که تنها ۶ مورد به بارداری موفق انجامید و از آن ۶ مورد، فقط ۲ میمون به دنیا آمد. این مشاهده حاکی از نیاز به انجام تلاش های بیشتر برای بهبود کارآیی این رویکرد است.
ارزش شبیه سازی میمون به آن است که میمون از هر جانداری به انسان نزدیک تر است (از بسیاری از جنبه ها، چه فیزیولوژیکی و چه رفتاری). بنابراین هدف محققان آن است که با مطالعه تکوین جنین میمون، درک بهتری از رشد و نمو جنین انسان و همچنین شناخت دقیق تری از شکل گیری بیماری های انسانی (از جمله اوتیسم، آلزایمر و پارکینسون) به دست آورند، چرا که موش ها (که در بسیاری از مطالعات به عنوان مدل بیماری های انسانی استفاده می شوند) از لحاظ تکاملی فاصله زیادی با انسان دارند و بسیاری از یافته های موشی، قابل تعمیم به انسان نیستند.
لازم به ذکر است که این دو میمون شبیه سازی شده، در حال حاضر در سلامت کامل هستند و روند رشد و نمو آنها از این پس، مورد پایش قرار خواهد گرفت. آنچه که از این به بعد قابل پیش بینی است، تلاش های مضاعف سایر آزمایشگاه های دنیا برای تکرار این تجربه و توسعه فناوری آن خواهد بود. همچنین بدیهی است که نگرانی های مربوط به احتمال شبیه سازی انسان، برجسته تر شده و مباحث داغ و چالشی را در این زمینه به راه خواهد انداخت.