واقع­بینانه ­تر بیاندیشیم و سیاست بزنیم! گره کور پیرانشهر تنها باز شدن دروازه مرزی نیست!

واقع­بینانه ­تر بیاندیشیم و سیاست بزنیم! گره کور شهر  پیرانشهر تنها باز شدن دروازه^ء مرزی نیست! یادداشتی از 

سید طاهر بایزی دانشجوی کارشناسی ارشد رشته شهرسازی دانشگاه کردستان

بگذارید کلامم را با نگاهی به گذشته شروع ­کنم، اگر صفحات گذشته نه چندان دورکشور عزیزمان را را ورق بزنیم این واقعیت برهمگان روشن است که در جریان جنگ تحمیلی ۸ ساله و دفاع مقدس انقلاب نوپای ایران اسلامی مناطق مرزی بودند که بیشتر آماج حملات گسترده بی­رحمانه توپخانه­ای دشمن بودند و برخی شهرها به دلایل خاص جغرافیایی و در نقطه صفر مرزی بودن به عنوان سپر دفاعی کشور عمل نموده و با شروع درگیری­ها و ناآرامی­ها در دقایق اولیه به ویرانی کشیده شدند در این میان شهر مرزی پیرانشهر نیز از این وضعیت مخرب بی­بهره نبوده بطوریکه آثار بمباران شیمایی۶۲ همچنان بر چهره شهر نمایان است. با این وضعیت مرزداران غیور شهر پیرانشهر با اعتقاد راسخ به انقلاب نوپای ایران اسلامی، سنگینی حملات گاه و بیگاه و خرابی بمباران­های مخرب توپخانه­ای دشمن را به جان ­خریدند و به صورت مستقیم درگیر دفاع از میهن و اسلام عزیز بودند و میزبانی و خدمت رسانی به رزمندگان اسلام از مهمترین کارهای آنان بود و در این راه جانانه ادای وظیفه کردند. هر چند مناطق مرکزی و شمالی و شرقی کشور نیز درگیر جنگ بودند و سهم به­سزایی در دفاع از میهن عزیز داشتند ولی درگیری آنها درگیری سرزمینی و آواره­گی و رها کردن خانه و کاشانه و از دست دادن تمام داشته­هایشان نبود و در این ایام دیگر مناطق کشور در حال توسعه و ساختن آینده فرزندان خویش با دلار ۷ تومانی، بله هفت تومانی بودند تنها مرزداران غرب کشور به صورت مستقیم درگیر دفاع از میهن و اسلام عزیز بودند بطوریکه حتی نه تنها یک بنگاه اقتصادی قابل توجه در این مناطق خصوصا شهر پیرانشهر شکل نگرفت بلکه کشاورزی و دامپروری که شغل اکثریت مردم این منطقه^ء مرز نشین بود به طور کلی نابود و هشت سال به رکود گرفتار شد زیرا نه فرصت آن بود و نه شرایط لازم برای راه اندازی صنعت و ادامه کشاورزی و تولید را داشت بطوریکه شهر پیرانشهر بر اثر این عارضه ناخواسته و تحمیل شده و از زخمی که خورده هنوز پس از گذشت سال­ها نتوانسته است کمر راست کند و همپای مناطق دیگر کشور مسیر رشد و توسعه را طی کند. در این شرایط الان هم اگر مردم شهیدپرور شهرستان پیرانشهر انتظاراتی از  دولت برای توسعه منطقه^ء خود همگام با دیگر مناطق کشور داشته باشند نه تنها زیاده خواهی نیست بلکه حق قانونی و طبیعی آنهاست چون در این راه و برای امنیت منطقه و پایداری این دولت جان­نثاری­ها و از خودگذشتگی­های فراوانی کرده و خون­های زیادی را نثار انقلاب ایران اسلامی کرده­اند. و اگر قرار است مرزداران این سرزمین در روزهای سخت، سختی­ها را به جان بخرند و سربازی شجاع برای میهن باشند حق دارند در روزهای خوشی و شادی سهام دار داشته­های مملکت خود گردند. با این وضعیت متأسفانه شرایط فعلی برعکس انتظارات مردم شرفمند این منطقه است و رشادت­ها و جان­نثاری­های آنان به تاریخ پیوسته و به باد فراموشی سپرده شده­ است، چون تمام سرمایه­ها و بودجه­های مملکتی و حتی عوایدی که از دروازه مرزی و گمرک تمرچین بدست می­آید صرف عمران و آبادی مناطق دیگر کشور می­شود و شهر پیرانشهر از سرمایه­گذاری­های اساسی و عمرانی بی­نصیب مانده، بله واقعیت اینست که شهر مرزی پیرانشهر به دلایل دوری از مرکز، انزوای جغرافیایی، بی­توجهی مسئولان مملکتی و…  تفاوت­های فاحشی از نظر برخورداری از رفاه و توسعه با دیگر مراکز شهری کشور دارد و ازگذشته های دور این شهر مرزنشین به دلیل ناتوانی­های بالقوه، جزء مناطق منزوی و محروم به حساب می­آید. وجود چنین شرایطی، ساکنان منطقه را واداشته تا با توجه به موقعیت مرزی خود شیوه­های کسب و کار را متنوع سازند و راه­های جدیدی را برای امرار معاش بیازمایند و در این راه برای کسب روزی اجباراً به کار طاقت فرسای کولبری و وارد کردن کالا از مرز و به یک رفتار گریزناپذیر اقتصادی تن در دهند چون راه چاره­ای جز این نیست و مردمی که در سال­های گذشته مرزداران غیور نام می­گرفتند و رشادت­هایشان نگاه همه را به خود جلب می­کرد این روزا از بیکاری و عدم توسعه و نبود فرصت­های شغلی برخود می­نالند. که گاه در تحلیل این مسئله ریشه مشکل­ها رها می­شود و به رفتار اقتصادی گریزناپذیر مرزنشینانی که خطر کردن قاچاق کالا و کار طاقت فرسای کولبری از معدود راه­های بقای­شان به شمار می­رود، توجه می­شود. بگذریم،  باز ناسپاسی نکنیم و امیدها رو زنده نگه داریم چون اگر این اقتصاد مرزی نبود اوضاع­مان به مراتب بدتر هم می­شد. لازم به ذکر است این فعالیت­ها چه به صورت رسمی(بازارچه­های مرزی و دروازه­های گمرکی) و چه غیررسمی (معابر قاچاق کالا) معیشت عده زیادی از ساکنان این شهری مرزی را تأمین می­کند به طوری­که تأثیرات عمیقی را بر ساختار اقتصادی، اجتماعی و کالبدی- فضایی شهر و منطقه برجای گذاشته است .

برکسی پوشیده نیست رونق و شکوفایی امروزه^ء شهر پیرانشهر نیز در همه ابعاد؛ اقتصادی- اجتماعی و کالبدی، تابع موقعیت مرزی و بهره­مندی شهروندان از درآمدهای حاصله از مرز می­باشد به­طوریکه در یکی دو دهه اخیر تحول عظیمی در سطح شهر ایجاد شده و توسعه و گسترش فیزیکی شهر در برابر دیدگان عموم روشن و مبرهن است بنابراین نمی­توان نقش مرز را در شکوفا شدن و توسعه شهر نادیده گرفت و دور از انصاف است که پدیده­ای و یکباره­ای رشد کردن و توسعه شهر را انکار کنیم. اما بیایید کمی با خودمان صادقانه­تر باشیم و آینده­مان را در حال نگذرانیم و آن روی سکه را ببینم و به جنبه­های منفی آن نیز بی­توجه نباشیم، شکل­گیری اقتصاد مرزی ساختار اقتصادی- اجتماعی، فرهنگی و حتی سیاسی شهر را نیز بهم­ریخته و باعث ایجاد یک نوع ناهمگونی و تضاد در فضای اقتصادی و غیره شهر شده است. به طوری­که با شکل­گیری اقتصاد مرزی و در پی آن دگرگونی­های شهری بوسیله ساختارهای جدید شرایط جذب، جریان و انباشت نابرابر مازاد سرمایه در شبکه شهری فراهم آمده و به تولید اشکال جدید ناموزون و ناپایدار در فضای منطقه دامن زده است. که در اینجا به جهت عدم اطاله کلام از ذکر تمام جزئیات خودداری می­شود و تنها به ذکر مواردی چند بسنده می­شود. این روزا مرز و بسته شدن دروازه­های مرزی، در پی تغییر سیاست­های دولت مرکزی و تحولات اقلیمی طی دو ماه گذشته چه رکوردی در سطح شهر و شهرستان ایجاد کرده است و بالا گرفتن موج عظیم بیکاری چه­ها نمی­کند با معیشت و زندگی شهروندان!!!!!! بیکار شدن بیش از نیمی از جمعیت جوان مهاجرت کرده­ی روستایی به شهر در پی رونق اقتصاد مرزی در گذشته و حتی ساکنان قدیمی شهر، بگذریم از حال و هوای بازاریان و دیگر کسبه­های مشغول در مجتمع­های تجاری و غیره. آیا باید آخرین تلاش و تنها هدف مسئولان استانی، محلی و مدیران شهر داد و بیداد کردن برای بازگشایی مرز و برگشتن لقمه نانی بر سر سفره مردم باشد ؟؟!!!

بر همگان آشکار است به جهت بسته شدن مرز و  مغفول ماندن مسئولان و مدیران محلی از دیگر بخش­های اقتصادی شهر و نداشتن برنامه­ و سیاستی مشخص و حکیمانه، لابی­گری و سیاست­زنی در مرکز و سطوح بالاتر در جهت ایجاد اشتغال پایدار و بهره­مندی از دیگر مزیت­ها و فرصت­های اقتصادی موجود شهرستان در زمینه صنعت، کشاورزی، دامداری و اکوتوریسم و چشم دوختن به تنها بخش اقتصادی شهر (بخش خدمات- مرز) و  وابسته کردن شهر به تنها بخش ناپایدار مالی- اقتصادی مرز، که  این بخش نیز در پی تغییر و تحولات کشوری (تغییر گرایشات حاکمان) و سیاست­های دولت مرکزی از جمله (واقعی شدن نرخ ارز، تصمیمات سیاسی- نظامی در رابطه با مدیریت و کنترل خطوط مرزی) و همچنین جریان­ها و تحولات سیاسی بین­المللی، جنگ و نبود سیاست و دیدی آینده­نگر در سطح محلی (در نتیجه خروج سرمایه از منطقه، نبود مدیریت جریان­های گردش مالی و از همه مهمتر عدم وجود طرح و برنامه­ای مشخص در جهت چگونگی استفاده از جریان سرمایه و گردش مالی که در نتیجه اقتصاد مرز بوجود آمده و صرف آن در ایجاد زیرساخت­های اساسی توسعه منطقه)، و وجود دیگر عوامل نامشخص و ناپایدار کننده رشد در منطقه، امکان رکود و انحطاط آن هر لحظه وجود دارد. بنابراین می­توان گفت پویایی و رشد شبکه منطقه­ای تحت نفوذ شهر، وابسته به عوامل و کنش­های نامعین و ناپایداریست که ممکن است در آینده، رونق کنونی این شبکه را با سکون و رکود مواجه ساخته، توسعه و رونق شهر را با چالش ناپایداری شهری روبه­رو ­کند که هم اکنون نیز متأسفانه زمینه افول و انحطاط شهر در پی مدیریت ضعیف مسئولان محلی و جلب نکردن توجه مسئولان رده بالای مملکتی به دیگر بخش­های اقتصادی و پایدار برای سرمایه­گذاری از سوی مسئولان محلی و تنها تمرکز بر ساماندهی اقتصاد ناپایدار مرزی و مغفول ماندن بقیه بخش­های اقتصادی شهر، فراهم شده است. اگر نگاهی به  تجربه شهرهای مرزی کشورهای دیگر و حتی حوزه­ی خلیج فارس که متکی به درآمدهای نفتی بودند، بیندازیم و ببینیم که چگونه مسیر رشد و توسعه را طی کرده­اند متوجه می­شویم که برنامه­ریزان و دست­اندرکاران محلی آنها از محل عواید و درآمدهای ناپایدار مرزی و نفتی در جهت توسعه زیرساخت­ها و بنیه اقتصادی شهر به خوبی بهره گرفته و همزمان توسعه بخش­های دیگر اقتصادی را نیز به جلو برده­اند تا در صورت وجود بحران در هر یک از بخش­های اقتصادی مذکور، بحران اقتصادی برای دیگر بخش­ها بوجود نیاید و شاهد رکود نباشند.

بنابراین می­طلبد مدیران و مسئولان محلی با مدیریتی قوی­تر و بکارگیری سیاست­های حکیمانه­تری توجه دولت و بخش خصوصی را به سوی سرمایه­گذاری در دیگر بخش­های اقتصادی شهرستان با توجه به مزیت­های نسبی که در زمینه صنعت و معادن، دامداری، اکوتوریسم و بخصوص بخش کشاورزی با توجه به سدهای در دست احداث و بهره­گیری از آب آنها در جهت کشت مکانیزه، وجود دارد، جلب کند.  تا از این طریق دیگر شاهد تخلیه روستاها و سیل عظیم مهاجرت جمعیت جوان به شهر، به امید اشتغال در مرز و دیگر تبعات منفی و ویرانگر آن (عدم امنیت شغلی و جانی شهروندان و غیره) نباشیم و به مرز و مزیت­های آن به عنوان بخش پایه­ای اقتصاد شهر نگاه نکنیم و در پی ایجاد اشتغال پایدار و خروج شهر از انزوای اقتصادی و تک قطبی شده باشیم.

سید طاهر بایزی دانشجوی کارشناسی ارشد رشته شهرسازی دانشگاه کردستان